บุคคลนั้นตั้งอยู่ เพราะการไม่ยึดจิต ความเพียรไม่ย่อหย่อน เป็นอันบุคคล
นั้นปรารภแล้ว สติไม่หลงลืม เป็นอันบุคคลนั้นเข้าไปตั้งไว้แล้ว กายไม่
กระสับกระส่ายสงบจิตมีอารมณ์อันเดียวตั้งมั่น ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เรา
เห็นผลแห่งความไม่ประมาทนี้แล จึงกล่าวว่า ภิกษุเหล่านั้นควรทำกิจด้วย
ความไม่ประมาทในผัสสายตนะ 6 ฯลฯ ธรรมารมณ์อันจะพึงรู้แจ้งด้วยใจ
อันเป็นที่รื่นรมย์ใจก็มี อันไม่เป็นที่รื่นรมย์ใจก็มี ธรรมารมณ์เหล่านั้น
กระทบกระทั่งแล้ว ๆ ย่อมไม่ยึดจิตของบุคคลนั้นตั้งอยู่ เพราะการไม่ยึดจิต
ความเพียรไม่ย่อหย่อน เป็นอันบุคคลนั้นปรารภแล้ว สติไม่หลงลืม
เป็นอันบุคคลนั้นเข้าไปตั้งไว้แล้ว กายไม่กระสับกระส่าย ก็สงบจิตมีอารมณ์
อันเดียว ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เราเห็นผลแห่งความไม่ประมาทนี้แล จึง
กล่าวว่า ภิกษุเหล่านั้นควรทำกิจด้วยความไม่ประมาทในผัสสายตนะ 6.
จบ เทวทหสูตรที่ 1

เทวทหวรรคที่ 4

อรรถกถาเทวทหสูตรที่ 1

เทวทหวรรค เทวทหสูตรที่ 1 มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
นิคม ได้ชื่อ โดยนปุํสกลิงค์ว่า เทวทหํ. บทว่า มโนรมา แปลว่า
เป็นที่ยังใจให้ยินดี. อธิบายว่า เป็นที่เอิบอาบใจ. บทว่า อมโนรมา
แปลว่า ไม่เป็นที่เอิบอาบใจ.
จบ อรรถกถาเทวทหสูตรที่ 1

2. ขณสูตร

ว่าด้วยนรกชื่อว่าผัสสายตนิกะ 6

[214] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เป็นลาภของเธอทั้งหลายแล้ว เธอ
ทั้งหลายได้ดีแล้ว เธอทั้งหลายได้ขณะอยู่ประพฤติพรหมจรรย์แล้ว ดูก่อน
ภิกษุทั้งหลาย นรกชื่อว่าผัสสายตนิกะ 6 เราเห็นแล้ว ในผัสสายตนิกนรก
นั้น สัตว์จะเห็นรูปอะไร ๆ ด้วยจักษุ ก็ย่อมเห็นแต่รูปอันไม่น่าปรารถนา
ย่อมไม่เห็นรูปอันน่าปรารถนา ย่อมเห็นแต่รูปไม่น่าใคร่ ย่อมไม่เห็นรูป
อันน่าใคร่ ย่อมเห็นแต่รูปอันไม่น่าพอใจ ย่อมไม่เห็นรูปอันน่าพอใจ จะฟัง
เสียอะไร ๆ ด้วยหู . . . จะดมกลิ่นอะไร ๆ ด้วยจมูก . . . จะลิ้มรสอะไร ๆ
ด้วยลิ้น . . . จะถูกต้องโผฏฐัพพะอะไร ๆ ด้วยกาย . . . จะรู้แจ้งธรรมารมณ์
อะไร ๆ ด้วยใจ ก็ย่อมรู้แจ้งแต่ธรรมารมณ์อันไม่น่าปรารถนา ย่อมไม่รู้แจ้ง
ธรรมารมณ์อันน่าปรารถนา ย่อมรู้แจ้งแต่ธรรมารมณ์อันไม่น่าใคร่ ย่อม
ไม่รู้แจ้งธรรมารมณ์อันน่าใคร่ ย่อมรู้แจ้งแต่ธรรมารมณ์อันไม่น่าพอใจ
ย่อมไม่รู้แจ้งธรรมารมณ์อันน่าพอใจ.

ว่าด้วยสวรรค์ชื่อว่าผัสสายตนิกะ 6

[215] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เป็นลาภของเธอทั้งหลายแล้ว เธอ
ทั้งหลายได้ดีแล้ว เธอทั้งหลายได้ขณะอยู่ประพฤติพรหมจรรย์แล้ว ดูก่อน
ภิกษุทั้งหลาย สวรรค์ชื่อว่า ผัสสายตนิกะ 6 ชั้น เราได้เห็นแล้ว ใน
ผัสสายตนิกสวรรค์นั้น บุคคลจะเห็นรูปอะไร ๆ ด้วยจักษุ ก็ย่อมเห็นแต่รูป
อันน่าปรารถนา ย่อมไม่เห็นรูปอันไม่น่าปรารถนา ย่อมเห็นแต่รูปอันน่า